มนุษย์อยู่ร่วมกับสัตว์มาเป็นเวลาช้านาน ไม่ว่าจะเป็นการนำมาเป็นอาหาร เลี้ยงไว้ใช้งาน แต่บางกลุ่มเชื่อว่า สัตว์เป็นเสมือนตัวแทนของเทพเจ้า ซึ่งปรากฏอย่างแพร่หลายในวัฒนธรรมต่างๆ ของโลก ทั้งในอียิปต์โบราณ อินเดีย จีน รวมทั้งภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยได้นำเอาสัตว์มาเป็นสัญลักษณ์เพื่อสื่อความหมาย ซึ่งแฝงไปด้วยคติความเชื่อ เรื่องราวสะท้อนชีวิตของผู้คนในสังคม ผ่านหลักฐานทางโบราณวัตถุ และงานศิลปกรรมต่างๆ

ทวารวดี เป็นอาณาจักรหนึ่งในดินแดนภาคพื้นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้รับอิทธิพลคติความเชื่อเรื่องสัตว์มาจากอินเดีย โดยรับเอาวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ผ่านเส้นทางการค้าและการเผยแผ่ศาสนา ทั้งศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ ซึ่งปรากฏให้เห็นในงานศิลปกรรมต่างๆ ส่วนใหญ่อยู่ในฐานะของสัตว์ศักดิ์สิทธิ์หรือสัตว์มงคล โดยรูปสัตว์ที่ปรากฏในวัฒนธรรมทวารวดีเป็นสัตว์ที่สามารถพบเห็นได้ตามธรรมชาติ เช่น ช้าง สิงโต วัว กวาง ปลา เป็นต้น และสัตว์ผสมหรือสัตว์ในเทพนิยาย เช่น ครุฑ นาค นรสิงห์ พนัสบดี เป็นต้น โดยสัตว์เหล่านี้จะมีความเกี่ยวข้องกับเรื่องเทพเจ้าและศาสนา

ด้านสังคมของชาวทวารวดี เป็นสังคมเกษตรกรรมและการค้า มีความเชื่อในเรื่องโชคลาภ ความมั่งคั่ง และความอุดมสมบูรณ์ โดยส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธเป็นหลัก รูปสัตว์ที่ปรากฏเป็นหลักฐานตามเมืองสำคัญในวัฒนธรรมทวารวดีส่วนใหญ่ใช้ในการประดับศาสนสถาน และใช้พกติดตามตัว เช่น ตราประทับ เครื่องราง เหรียญเงิน เป็นต้น โดยเชื่อว่าการนำสัญลักษณ์รูปสัตว์มาใช้ก็เพื่อเสริมความเป็นสิริมงคล

ในสมัยทวารวดีจากหลักฐานทางโบราณคดีพบว่า ได้มีการติดต่อค้าขายกับชุมชนภายนอก โดยได้นำรูปแบบเหรียญกษาปณ์ของอินเดียมาใช้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน และนำรูปสัตว์มาเป็นสัญลักษณ์ที่สื่อถึงกษัตริย์ อำนาจรัฐ ความเป็นมงคล และความอุดมสมบูรณ์ รวมถึงความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักรไว้บนเหรียญเงิน โดยความหมายของสัตว์สัญลักษณ์ที่ปรากฏเป็นลวดลายของวัว กวาง หอยสังข์ ปลา กระต่าย และสิงห์ ร่วมกับสัญลักษณ์มงคลอื่น โดยสัญลักษณ์ดังกล่าวล้วนมีความหมายและคติความเชื่อของศาสนาพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์จากอินเดียทั้งสิ้น

๔. ปลา สัตว์น้ำที่เป็นสัญลักษณ์เกี่ยวกับน้ำ และความอุดมสมบูรณ์ ถือเป็นสัญลักษณ์มงคลที่มาจากอินเดีย ในพุทธศาสนา ปลาเป็นสัญลักษณ์หนึ่งบนรอยพุทธบาท คือสัญลักษณ์แห่งความสำเร็จ และความสุข มักปรากฏร่วมกับสัญลักษณ์อื่นที่มาจากศาสนาพราหมณ์ เช่น ศรีวัตสะ ธง แส้จามร เป็นต้น ในศาสนาพราหมณ์ ปลามีความสำคัญเกี่ยวกับการอวตารของพระวิษณุในมัตสยาวตาร หรือตามตำนานน้ำท่วมโลก และพรหมราตรีของศาสนาพราหมณ์ พระวิษณุทรงอวตารเป็นปลานามว่า ศพริ เพื่อช่วยเหลือสรรพสัตว์ และเกี่ยวข้องกับตำนานหอยสังข์ที่มีความสำคัญเกี่ยวข้องกับพระเวทอีกด้วย ลวดลายบนเหรียญเงินทวารวดีมักพบรูปปลาอยู่ร่วมกับรูปศรีวัตสะจึงมีความหมายเรื่องความอุดมสมบูรณ์เป็นหลัก

๕. กระต่าย ในวัฒนธรรมอินเดียกระต่ายถือเป็นสัญลักษณ์ของเมืองและประชาชน [๓] ตามความเชื่อในศาสนาพุทธ กระต่ายหนึ่งในเรื่องราวของพุทธชาดกเรื่องสสปัณฑิตชาดก ได้กล่าวถึงกระต่ายที่เป็นตัวแทนของคุณธรรมที่เกิดจากการให้ชีวิตเป็นทาน ถือเป็นสัญลักษณ์ของคุณธรรม ในเหรียญทวารวดีสัญลักษณ์รูปกระต่ายปรากฏอยู่บนดอกบัว ถือว่าเป็นสิริมงคลเพราะดอกบัวมีความหมายถึงเป็นการเกิด อีกด้านหนึ่งเป็นรูปศรีวัตสะ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์

๖. สิงห์ หรือสิงโต เป็นสัตว์ที่ไม่ปรากฏอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่ปรากฏในอินเดีย สิงโตได้รับการยกย่องว่าเป็นเจ้าป่าหรือราชาแห่งสัตว์ ตัวแทนแห่งความยิ่งใหญ่ ความสง่างาม ความแข็งแกร่ง และความกล้าหาญ รูปลักษณ์ของสิงโตจึงได้นำมาเป็นสัญลักษณ์ของชนชั้นสูงมีอำนาจการปกครอง ซึ่งเป็นความเชื่อที่มีมาช้านานในแถบเอเชีย คติความเชื่อของศาสนาพราหมณ์สิงโตถือเป็นพาหนะของเทพเจ้า (พระแม่ทุรคา) และเป็นสัญลักษณ์แทนเทพบางองค์ คติความเชื่อในพุทธศาสนา สิงโตถือเป็นสัญลักษณ์แห่งราชวงศ์ศากยะ จึงเป็นสัญลักษณ์แห่งพระพุทธศาสนา รูปสัญลักษณ์สิงโตที่ปรากฏบนเหรียญจึงแสดงให้เห็นถึงการนำความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องพลัง ความกล้าหาญ และอำนาจของชนชั้นปกครอง